Przepisy i Wymogi#

Na bazie tego artykułu ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie

Łączna długość wałów w Polsce ~ 8.5k km. Wały chronią łącznie ~ 1.1mln ha terenów w dolinach rzecznych i na terenach podlerowych(sprawdzić co to znaczy). Szacuje się że 38% wymaga modernizacji, i potrzeby rosną o kilkaset km. co roku.

Kwestę wymogów dotyczących wałów przeciwpowodziowych w Polsce są zawarte w ustawach "Prawo Wodne", "Prawo budowlane", i masa innych, ale jest to nie istotne bo w praktyce nie jest spełniany zapis prawa budowlanego, nakładający obowiązek wykonywania okresowych kontroli stanu technicznego obwałowań. W 2005 coroczne kontrolę zostały wykonane na 96% łącznej długości wałów, specjalistyczne badania (co 5 lat) łącznie na 40% wałów, z czego w latach 2001-2005 tylko na 9% wałów.

Wały przeciwpowodziowe zalicza się do jednej z 4 klas budowli hydrotechnicznej, w zależności od obszaru ochronnego danym obwałowaniem.

Dla polski: - Klasa I - 513km ok. 6% łącznej długości wałów - Klasa II - 2600 ok. 31% łącznej długości wałów - Klasa III - 2000 ok. 24% łącznej długości wałów - Klasa IV - 3000 ok. 36% łącznej długości wałów Zdecydowana większość obwałowań (łącznie 91% ich długości) należy więc do klas budowli hydrotechnicznych od II do IV.

Przekrój stateczny wału powinien zostać tak zaprojektowany, aby wał był stateczny (aby się nie odkształcał) oraz aby krzywa depresji (co to znaczy ? Chyba to dokąd nasącza się woda w wale) w korpusie obwałowania w granicznym położeniu była oddalona od powierzchni skarpy odpowietrznej (tej gdzie nie ma wody) nie mniej niż 1m. Czyli tak aby od strony suchej woda nie nasączała się mocniej niż do 1m od tej skarpy.

Rzędna korony wału (jego wysokość) wynika z położenia zwierciadła wód obliczeniowych(poziom podczas podniesionego stanu wód). Najwyższy obliczeniowy stan wody, wyznacza się jako najwyższy ze stanów obserwowanych lub na podstawie analizy przyczyn powstawania wyjątkowych stanów wody, takich jak zatory lodowe, cofki wiatrowe. Innymi słowy wysokość korony wału zależy od poziomów wód jakie może osiągać. W artykule wszystko jest dokładnie opisane, ile metrów dla jakiego poziomu, myśle że nie ma sensu tu tego przepisywać.

Dodatkowo wysokość należy zwiększyć jeśli, obliczenia wykonano zbyt krótko, możliwe są zatory lodowe, międzywale może zarastać, lub może się osadzać rumowisko (wiki. materiał stały i rozpuszczony, transportowany przez rzekę.), będzie występowało falowanie spowodowanie wiatrem, lub ruchem statków, po koronie będzie się odbywał ruch kołowy.

Szerokość korony powinna wynosić conajmniej:

• 4.5m - jeśli wykorzystuje się ją do komunikacji.
• 3.0m - gdy komunikacji się nie przewiduje.

W celu odwodnienia korony nasypu nadaje się jej nachylenie poprzeczne w kierunku skarpy odwodnej, wynoszące 2%.

Nachylenie skarp korpusu wału powinno być wyznaczone na podstawie obliczeń stateczności, przy czym nachylenia skarp nie powinny być bardziej strome niż podane w tabeli:

Niespoisty to piasek (rozsypuje się w ręku) Spoisty to gliny (nie rozsypuje się w ręku)

Dopuszczalne odchylenia wymiarów nasypów od projektu z uwzglęnieniem poprawek na osiadanie są następujące:

• rzędne korony i ławek - od 0 do +10cm,
• szerokość korony i ławek - od 0 do +25cm,
• szerokośc podstawy - od 0 do +100cm,

Dopuszczalne odchylenia nachyleń skarp i spadków korony oraz ławek powinny odpowiadać wymaganiom dotyczącym wymiarów liniowych, nie powinny jednak przekraczać 10% projektowanego nachylenia.

Dalej opisuje na czym można a na czym nie można stawiać wałów, wolgotnośc gleby itp.

Stan Wykonywania Okresowych Kontroli Stanu Technicznego Obwałowań#

Zgodnie z ustawą "Prawo Budowlane" obiekty budowlane powinny być w czasie użytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę:

• okresowej kontroli, co najmniej raz w roku, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego
• okresowej kontroli, co najmniej raz na 5 lat jw. + przydatności do użytkowania obiektu budowlanego.

Okresowe kontrole stanu technicznego można podzielić na:

• kontrole okresowe, które należy wykonywać co najmniej raz, ale najlepiej dwa razy w roku (przegląd wiosenny i jesienny);
• kontrole doraźne (awaryjne, interwencyjne), które powinno się wykonywać:
• w okresie przepływu wielkich wód, przekraczających stan alarmowy, na których stwierdzono występowanie zagrożeń lub uszkodzeń wału (wzmożona filtracja, uszkodzenie lub odkształcenie korpusu wału).
• w przypadku stwierdzenia uszkodzeń korpusu wału.

Kontrole te wykonywane są na ogół siłami własnymi pracowników WZMiUW.

Znacznie gorsza sytuacja panuje w zakresie wykonywania kontroli tych co 5 lat. W latach 2001-2005 wykonano je jedynie na 9.8% wałów. Powodem jest brak środków finansowych.

Kolejnym problemem jest jakość wykonywanych kontroli. Znaczna ich część zawiera jedynie wyniki rozpoznania geologicznego. Często natomiast nie zawierają obliczeń stateczności, filtracji, nie ustosonkowują się do stanu budowli wałóowych, stanu międzywala, nie odnoszą się do wymiarów korpusu, bezpiecznego wzniesienia korony obwałowania, ustalenie klasy ważności budowli w świetle najnowszych, obowiązujących w tym zakresie przepisów.

Stan techniczny i bezpieczeństwo wałów są oceniane subiektywnie przez osobę oceniającą, często wręcz błędnie. Dlatego stara się ustandaryzować te procedury w skali kraju. Opracowano instrukcję zawierającą kryteria i skalę oceny stanu technicznego i bezpieczństwa obwałowań przeciwpowodziowego. Kategorie:

0 - brak oceny ze względu na brak danych, 1 - stan zagrożenia bezpieczństwa, 2 - stan mogący zagrażać bezpieczeństwu, 3 - stan techniczny dobry, niezagrażający bezpieczeństwu.

Podjęcie decyzji o przyporządkowaniu wału do jednej z podanych kategorii powinno wynikać z oceny stanu zasadniczych elementów obwałowania przepiwpowodziowego, takich jak: - korpus wału; - podłoże bezpośrednio pod wałem oraz w terenie przyległym do wału w odległości do 50m od stopy wału zarówno od strony odwodnej, jak też odpowietrznej, w tym szczególnie na obszarze, na którym w okresie powodzi zachodzą zajwiska filtracyjne. - budowle towarzyszące obwałowaniu, takie jak: pompownie, przepusty, śluzy, drenaże, urządzenia odwadniające, odprowadzalniki wód drenażowych, rowy przywałowe, przejazdy wałowe, drogi powodziowe i dojazdowe do obwałowań, urządzenia kontrolno-pomiarowe oraz inne elementy związane z linią ochronną utworzoną przez obwałowanie; - międzywale, zawale oraz obszar chroniony.

Czynniki mogące mieć wpływ na ocenę stanu bezpieczeństwa poszczególnych elementów obwałowania:

• Korpus wału:
• wymiary geometryczne niespełniające wymogów, w tym:
  • bezpoeczne wzniesienie korony,
  • szerokość korony,
  • nachylenie skarp;
• niedostateczne zagęszczenie gruntu w trakcie piętrzenia wody, w tym:
  • przecieki,
  • sufozja;
• uszkodzenia korpusu, w tym:
  • zniszczenia korony i skarp przez przejeżdzający sprzęt,
  • lokalne osuwiska skarp,
  • stan ubezpieczeń skarp,
  • dziko rosnąca roślinność krzewiasta i drzewiasta w obrębie samego korpusu, jak też w terenie bezpośrednioprzyległym do wału,
  • siedliska zwierząt drążących nory, szczególnie bobrów i lisów,
  • stan korpusu w miejscach przejścia przez korpus rurociągów (wodociągowych, kanalizacyjnych, gazowych i innych) i kabli, szczególnie w przypadkach ich ułożenia w korpusie wzdłuż trasy wału, występowanie w korpusie wału piwnic, bunkrów i innych budowli tego typu;
• zagrożenie stateczniści;

• nadmierne osiadanie.

• Podłoże:

• zjawiska filtracyjne, w tym: przecieki, sufozja, przebicia;
• zapadliska.
• Budowle towarzyszące:
• uszkodzenie budowli, brak sprawności technicznej;
• brak lub zły stan dróg powodziowych i dojazdowych do obwałowania.
• Międzywale, zawale i obszar chroniony:
• lokalne zwiężenie międzywala, mogące wpływać na utrudnienie przepływu wód.
• roślinność występująca w międzywalu, mogąca wpływać na poziom i kierunek przepływu wielkich wód;
• przecięcie trasy obwałowania ze starorzeczami, stan starorzeczy;
• obecność wyrobisk eksploatacji kruszywa, lokalnych zagłębień terenowych, stawów rybnych, oczek wodnych w ogległości mniejszej niż 50m od obwałowania;
• położenie bezpośrednio przy trasie obwałowania budynków;
• położenie obwałowania na terenie zagrożonym szkodami górniczymi.

Bardzo częstą przyczyną powstawania uszkodzeń obwałowań jest zbyt niski poziom korony wałów. W wyniku przelania się wody przez kornoę następuje rozmycie skarpy i w efekcie zniszczenie całego korpusu. Istniejące wały najczęściej nie spełniają aktualnych wymagań dotyczących ich wysokości, gdyż:

• były budowane w czasie, gdy obowiązywały inne przepisy, lub inne były poglądy na temat wymagań w zakresie stopnia zabezpieczenia;
• zwiększyły się przepływy miarodajne i kontrolne;
• podniósł się stan wody w warunkach niezmienionego natężenia przepływu;
• nastąpiło podwyższenie klasy obwałowańm co wymaga zmiany ich wysokości;
• nastąpiło lokalne nadmierne osiadanie wału, spowodowane występowaniem słabych gruntów w podłożu.

Na stan wału i na wynikające z niego zagorżenia stateczności może też istotne wpłynąć działanie zwierząt (bobry i lisy), zwłaszcza gdy grążą bardzo obszerne jamy i korytarze, czasami na całej szerokości korpusu wału. Bardzo istotną rolą

Co możemy wykrywać#

• czy geometria wału nie odbiega od wymagań Prawa Budowlanego:
• Czy korona wału ma 3 lub 4.5m
• Czy nachylenie wału ma 1:n stopni.
• Czy błąd jest większy niż 10%
• czy na korpusie nie rośnie jakaś roslinność
• czy jakaś roślinność nie rośnie 3m od wału (obie strony). Drzewa ułatwiają filtracje.